Lisans, Yüksek Lisans ve Doktora Programlarını tamamlamak için tez yazması gereken öğrencileri gerek tez yazdırma konusunda tecrübeleri olmamaları gerek yeterli desteği alamamaları sebebiyle oldukça zor günler beklemektedir. Bu zor süreçle yüzleşen öğrenciler bu sebeple “tez nasıl yazılır?” araştırması yapmaktadırlar. Metod Akademi olarak bu yazı kaosamında “tez nasıl yazılır” konusuna değinerek bahsi geçen zorlu günlerinizde size destek olmayı amaçlamaktayız.
Anova Akademi olarak siz değerli öğrencilere “Tez Nasıl Yazılır” sorusuna aşamalarıyla birlikte cevap vereceğiz. Bu yazıda yer alan bilgilerin özellikle tez aşamasına bir türlü nereden başlayacağını bilmeyen öğrenciler için oldukça fayda sağlayacağını düşünmekteyiz.
“Tez Nasıl Yazılır” kapsamında tez konusu belirleme, tez sürecinin en önemli aşamalarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Bahsi geçen aşamada konuya hakimiyet düzeyiniz önemlidir. Buna doğrultuda dikkat etmeniz gereken hususlar aşağıda gösterilmektedir.
Tez konusu belirleme aşamasından sonra, içindekiler bölümünün meydana getirilmesi gerekmektedir. Çalışmalar genel olarak bulgular kısmı var ise 4 bölümden ya da bazı üniversitelere göre Giriş, Kavramsal Çerçeve, Araştırma ve Sonuç olarak ayrım sağlamaktadır. Bahsi geçen taslağın tez yazım kılavuzunda yer alan maddelerine göre hazırlanması gerekmektedir.
Kavramsal Çerçeve bölümü için oluşturulacak içindekiler kısmı, konudan sapmadan araştırma yapılarak ve belirlenecek başlıkların kaynak yeterliliği göz önünde bulundurularak ana başlık, alt başlık şeklinde başlıklar oluşturulur. Tez taslağı oluştururken en çok dikkat edilmesi gereken nokta genel bilgiler bölümüdür. Kavramsal çerçevenin taslağının baştan belirlenmesi sizi kaynak okuması yapma aşamasında doğru yönlendirecek dolayısıyla zamanınızı boşa harcamanın önüne geçecektir.
“Tez Nasıl Yazılır” sorusuna verilecek aşamaları cevapların en önemli ve en zor olanı kaynak araştırması ve araştırılan kaynakları bir bütün haline getirmektir. Unutulmamalıdır ki kaynak araştırması yapılmasının ardından en zor kısım bu kaynakları bütün haline getirilerek yazıya aktarmaktır. Kaynak taraması yapabileceğiniz bazı siteleri aşağıda paylaşıyoruz.
Her üniversitenin farklı kuralları içeren tez yazım kılavuzları bulunmaktadır. Tezlerin üniversitelerin hazırlamış olduğu tez yazım kılavuzlarına göre hazırlanması zorunludur. İnternette karşılaşacağınız tez yazım kılavuzu örneklerini dikkate almamanız gerekmektedir. Sizin için doğru olan tez yazım kılavuzu enstitünüzün paylaştığı kılavuzdur.
“Tez Yazma” sürecinde önem taşıyan bir faktörde tezin yazımında akademik dil kullanımına dikkat edilmesi gerekmektedir. Tez yazımında birinci tekil şahıs içeren cümleler kullanılmamaktadır. Yazar kişi gerektiğinde kendisinden bahsetmek istediğinde biz ifadesi ile bahsetmelidir. Araştırmacı yalın dil kullanarak çalışmayı fazla kelimeler üzerinden boğmadan sade şekilde aktarım sağlamalıdır.
Bilimsel çalışmaların yapısında devamlılık ve daha evvel gerçekleştirilen çalışmalardan haberdar olunması gereksinimi bulunmaktadır. Gerçekleştirilen tüm bilimsel araştırmalar daha evvel gerçekleşmiş araştırmalar üzerinden gerçekleştirilmektedir. Meydana getirilen çalışmaların yayın içerisinde aktarımında birtakım nizamlara uyulması, faydalanan referansların yine belirli nizamlara doğrultusunda gösterilmesi zorunludur. Bilimsel çalışma meydana getirmek ve çalışma neticelerini ilan etmek kademesinde kasıtlı olarak ya da farkında olmadan gerçekleştirilen hatalar çalışmanın saygınlığına zarar vermenin yanında çalışma konusunun dahil olduğu alanı da olumsuz etkilemektedir. Bilimsel etkileşim oluşumunda genellikle “etik dışı” şeklinde ifade edilen bu davranışlar kapsamına “sahtecilik”, “intihal”, “uydurmacılık” ve “tekrarlanan yayın yapma” ve bunun gibi istenmeyen uygulamalar girmektedir. Bu kuramlar içerisinde sürekli olarak karşılaşılan intihal yalnızca akademik alanlardan ziyade sanat ve edebiyat camiasının da karşılaştığı bir problemdir. Bilimsel bir çalışmanın etik olarak kaliteli bir araştırma olarak kabul edilebilmesi için yazma sürecinde belirlenmiş nizamlara uyulması ve bilimsel değerlere bağlı olunması gereksinimi zorunludur.
Tezinizi hazırladınız, akademik dil uygunluğu, tez yazım kılavuzuna göre doğru biçimlendirme ve başarılı bir araştırma ile sonuçlandırdınız. Ancak turnitin raporuna çalışmanız sokulduğunda yüksek çıktı. Bu durumu önlemek için ne yapılmalı? Öncelikle yüksek lisans tezi benzerlik oranı %20’nin altında olma zorunluluğu YÖK tarafından belirlenmiştir. Tezsiz yüksek lisans oranı ise %35’lere kadar çıkmakta ve üniversiteler göre farklılık gösterebilmektedir. Bu oranlara dikkat etmeyen öğrenciler tez savunmasına giremeyecek ve vakit kaybı yaşayacaklardır. Bu durumu önleyebilmek için; Kaynak araştırması yapılan çalışmalarda detaylı okuyup anlam bütünlüğünü bozmadan kendi cümleleriniz doğrultusunda yazıya aktarmak ve kaynağı o şekilde belirtmek gerekir. Ortalama 3 kelimenin yan yana gelmemesine dikkat edilmelidir. Aksi halde direkt intihale girmektedir.
Tez yazma sürecinin ilk adımı, araştırılacak uygun bir konu seçmektir. Konu seçimi, öğrencinin ilgi alanları ve yeteneklerine uygun olmalı ve aynı zamanda akademik dünyaya katkıda bulunmalıdır. Mükemmel bir konu hem spesifik hem de yeterince geniş olmalıdır ki araştırmacı kapsamlı bir inceleme yapabilsin.
Konu belirlendikten sonra araştırma sorusu oluşturulmalıdır. Araştırmanın amacını ve temelini oluşturan soru araştırma sorusudur. Araştırma sorusu açık, net ve yanıtlanabilir olmalıdır. Örneğin, “Sosyal medya gençleri nasıl etkiler?” yerine, “Sosyal medyanın ergenlerin benlik saygısı üzerindeki etkileri nelerdir?” gibi daha kapsamlı ve özel bir soru seçilmelidir (Creswell, 2014).
Araştırma sorusu oluşturduktan sonra ikinci adım literatür taramasıdır. Literatür taraması, çalışmanın temelini oluşturacak araştırmaların ve mevcut bilimsel verilerin araştırılması anlamına gelir. Bu aşamada teoriler ve önceki çalışmalar gözden geçirilir. Literatür taraması, araştırmanın hangi boşlukları dolduracağını belirlemede çok önemlidir. Bu aşamada ayrıca çalışmanın metodolojisi ve teorisi belirlenir. Bu süreçte, kanıtlanmış akademik kaynaklardan (kitaplar, hakemli dergiler, tezler vb.) yararlanılmalıdır.
Literatür taraması sırasında kullanılan herhangi bir kaynak, APA formatına uygun şekilde atıfta bulunmalıdır ve kaynakça bölümünde belirtilmelidir (American Psychological Association [APA], 2020). Örneğin, “Önceki çalışmalar, sosyal medyanın ergenlerin kimlik gelişimini önemli ölçüde etkilediğini göstermiştir” (Boyd & Ellison, 2007).
Tez yazmak, çalışmanın üzerine inşa edileceği temel teorileri ve kavramları belirlemeyi içerir. Teorik çerçeve, araştırmanın amacını, nasıl yapılacağını ve bilimsel zeminini oluşturur. Mevcut literatürden elde edilen modeller ve teoriler bu temeli oluşturmalıdır. Teorik çerçeve, araştırmanın kapsamını ve hangi bağlamda yapılacağını da belirler (Yin, 2018).
Araştırmacı, teorik çerçeve oluşturulduktan sonra hipotez veya araştırma sorularını oluşturmalıdır. Çalışmada test edilmesi beklenen iddia, hipotez olarak bilinir ve genellikle “eğer… o zaman…” biçiminde gösterilir. Örneğin, “Eğer ergenler sosyal medyayı aşırı kullanıyorsa, benlik saygıları düşebilir.” Hipotezler, araştırmanın hangi yönünü ve hangi verilerin toplanacağını belirler.
Metodoloji, tez yazımının en önemli aşamalarından biridir. Araştırmanın nasıl yürütüleceğini, veri toplama tekniklerini ve verilerin nasıl analiz edileceğini açıklayan bölüm “metodoloji”dir. Araştırmacı, araştırmanın nicel mi yoksa nitel mi olacağını belirlemelidir. Nicel araştırmalar, sayısal veri toplamak ve istatistiksel analiz yapmak için kullanılır. Öte yandan, nitel araştırmalar daha çok sözel verilerle ilgilenir ve örnek olay incelemesi, görüşme ve odak grup gibi teknikler kullanır (Bryman, 2016).
Örneklem seçimi ve veri toplama araçları, metodoloji bölümünde açıklanmalıdır. Örneğin, “Bu çalışma için Türkiye’de 18-24 yaş aralığında 200 üniversite öğrencisi anket yöntemi ile araştırmaya dahil edilmiştir.” Ek olarak, veri analizi için hangi istatistiksel testlerin kullanılacağı hakkında bilgi vermelisiniz. Tüm veri toplama sonuçları APA formatında analiz araçları ve metodoloji yöntemleri ayrıntılı bir şekilde açıklanmalıdır.
Toplanan veriler analiz edildikten sonra sonuç bölümü oluşturulur. Araştırma sorularına yanıt verecek şekilde, bu bölümde toplanan tüm veriler ayrıntılı bir şekilde açıklanmalıdır. Nicel araştırmalarda tablo ve grafikler yaygın olarak kullanılırken, nitel araştırmalarda sözel anlatımlar daha popülerdir. Tablo ve grafikler, APA formatında numaralandırılır ve her biri için kısa ancak kapsamlı başlıklar kullanılır (APA, 2020). Tablo 1: Sosyal Medya Kullanımının Benlik Saygısına Etkisi
Bulgular bölümünde yalnızca veriler gösterilmeli ve hiçbir yorum yapılmamalıdır. Tez yazımının bir sonraki aşaması olan tartışma bölümü, yorumları içermelidir.
Tartışma bölümü bulguları değerlendirir. Araştırmanın amaçları tartışılır ve bulgular literatürle karşılaştırılır. Bu aşamada araştırmanın hipotezleri test edilir ve bulgular açıklanır. Araştırmacı, bulguların neden böyle olduğunu ve ne anlama geldiğini açıklar.
Araştırmanın sınırları ve gelecekteki araştırmalar için öneriler tartışılmalıdır. Her araştırmanın belirli sınırlamaları vardır, bu nedenle bunları açıkça belirtmek önemlidir. Örneğin, “Bu çalışma sadece Türkiye’deki üniversite öğrencilerini kapsamaktadır, dolayısıyla bulgular tüm genç nüfus için genellenemez.” Bu bölümde de APA formatında kaynaklara atıf yapılması gerekiyorsa, APA kurallarına uyulmalıdır.
Sonuç bölümü, tezin kısa bir özetini ve araştırmanın temel sonuçlarını sunar. Araştırma sorusuna veya hipotezlere yanıt bu bölümde verilmelidir. Ek olarak, araştırmanın kapsamlı bir değerlendirmesi ve bulguların tartışılması gerekir. Son olarak, araştırmanın sonuçları gelecekteki araştırmalar için öneriler sunmalıdır.
Sonuç bölümünde, tezin ana amacına ulaşılmış olup olmadığı da tartışılmalıdır. Bu bölüm, tez yazımının son aşamasıdır ve bu nedenle kısa, açık ve anlaşılır olmalıdır. Örneğin, bir sonuç paragrafı yazılabilir: “Bu araştırma, sosyal medyanın ergenlerin benlik saygısı üzerindeki etkilerini incelemiş ve sosyal medya kullanımının benlik saygısını olumsuz etkilediğini bulmuştur.”
Tez yazarken APA formatını kullanmak için belirli standartlara uymak gerekir. Metin içi atıflar, APA formatında olmalı ve yazarın soyadı ve yayın yılını içermelidir (Smith, 2020). Ayrıca tüm alıntılar ve kaynaklar kaynakça bölümünde uygun şekilde düzenlenmelidir. Kaynakça ve metin içi atıfların yanı sıra başlıklar, alt başlıklar, tablolar ve grafik düzenlemeleri, APA formatı tarafından belirlenen standartlara uygun olarak düzenlenmelidir.
Alıntılar, parafrazlar ve doğrudan alıntılar, tez yazımında APA kurallarına uygun olarak yapılmalıdır. Örneğin, Smith’in 2020’de 45’te belirtildiği gibi, doğrudan bir alıntı yapılırken alıntının sayfa numarası belirtilmelidir.
Tez yazmak, dikkatli planlama ve düzenli çalışma gerektirir. Akademik çalışmanın temel bileşenleri, konu seçimi, literatür taraması, teorik çerçeve oluşturma, metodoloji belirleme, veri analizi ve sonuç çıkarma aşamalarıdır. Bilimsel geçerliliği artırmak için, APA formatında yazılan bir tez standartlara uygun olarak düzenlenmelidir. Başarılı bir tez, bir araştırmacının bilimsel araştırmalara katkıda bulunmasına yardımcı olur ve akademik ortamda önemli bir yer edinmesine yardımcı olur.
